Rodzina zastępcza/ rodzina adopcyjna

Adopcja to uznanie obcego biologicznie dziecka jako swoje własne. Do adopcji trafiają dzieci, których rodzice pozbawieni są praw rodzicielskich. Do rodzin zastępczych przyjmowane są dzieci, których rodzice mają ograniczoną lub zawieszoną władzę rodzicielską. Mimo różnic prawnych, często sytuacja zdrowotna dzieci z rodzin zastępczych i adopcyjnych jest bardzo podobna.

Bardzo trudny początek – kilka faktów

Wszystkie dzieci trafiające do opieki zastępczej doświadczają skutków opuszczenia przez rodzinę biologiczną, bez względu na to jaka była motywacja porzucenia. Nawet dzieci adoptowane zaraz po urodzeniu.

Odrzucenie jest traumatycznym przeżyciem, które zostawia ślad na całe życie. Dalszy rozwój emocjonalny zależy od czynników genetycznych ( zdolności układu nerwowego do powrotu do równowagi ) oraz od odpowiedzi rodziny adopcyjnej, zastępczej na pojawienie się dziecka.

Rozwijający się mózg przechowuje wszystkie wydarzenia!

Rozwój dziecka w nowej rodzinie zależy od potencjału neurorozwojowego, który jest determinowany genetycznie, ale jest też zależny od odpowiedzi środowiska. Okres prenatalny odgrywa tu kluczową rolę. Używanie przez matkę biologiczną alkoholu, nikotyny, narkotyków wiąże się z występowaniem zaburzeń rozwojowych.

Najczęstsze zaburzenia rozwojowe u dzieci z rodzin zastępczych i adopcyjnych:

• zaburzenia przywiązania
• FAS/FASD
• PTSD
• zaburzenia integracji sesnorycznej
• zaburzenia zachowania i emocji
• zaburzenia lękowe i depresyjne.

Konsekwencje emocjonalne odrzucenia:

• dostrzeganie mniej różnic między emocjami
• postrzeganie zmiany emocji skrajnie, wyolbrzymiając je
• nadmiarna skłonność do reagowania złością ( związek z nieprawidłowym działaniem układu współczulnego)
• trudność z rozpoznaniem i nazywaniem emocji takich jak: strach, obrzydzenie, radość.

Konsekwencje biologiczne:

• podwyższone stężenie kortyzolu we krwi
• przyśpieszone dojrzewanie
• nadaktywność układu współczulnego wiążąca się z obniżeniem odporności

Konsekwencje psychiczne

W tej grupie dzieci i młodzieży występuje bardzo duże jest ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych, zaburzeń emocjonalnych, depresji, choroby dwubiegunowej, prób samobójczych, samookaleczeń.

Opóźniona żałoba

W przypadku dzieci wychowujących się w rodzinach zastępczych i adopcyjnych – reakcja na odrzucenie może zostać opóźniona. Strata z przeszłości może mieć wpływ na bieżące decyzje. Nie przeżyta żałoba powoduje utrzymywania stanu nieprzemijającego kryzysu. Poczucie straty jest przyczyną zmian w działaniu układu nerwowego, hormonalnego, oddechowego, osłabia system odpornościowy organizmu.

Strategie radzenia sobie z odrzuceniem:

Dzieci i młodzież często nie dotykają tematu adopcji, rodziny biologicznej, swojej tożsamości. Zwłaszcza te związane silną więzią z rodziną zastępczą lub adopcyjną. Utrata nie jest nazwana i przeżyta.

Dzieci odrzucone często dopiero po wielu latach, zaczynają wchodzić w proces żałoby. To pierwszy krok prowadzący do zdrowia. To sytuacja silnego, ale niezbędnego kryzysu. Bliscy osoby w żałobie mogą niepokoić się wyrażaniem gwałtownych i wypartych lub zaprzeczonych uczuć takich jak złość, tęsknota, strach, odrętwienie.

Akceptacja straty wiąże się z przeżyciem depresji, niesprawiedliwości, złości na rodziców biologicznych, targowaniem się z rzeczywistością, wściekłością na okoliczności ( czemu ja) , bezradnością.

Przeżycie tych i wielu innych uczuć w obecności bliskich osób, terapeuty jest niezbędne dla zdrowia psychicznego.

Dysfunkcyjne strategie radzenia sobie ze stratą:

• zaprzeczanie stracie osoby
• wymazanie wspomnień z ojcem lub matką
• idealizacja rodzica biologicznego

Na szczęście mimo, trudnego startu dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych mogą wyrosnąć na zdrowych dorosłych. Pomocą jest uważne, adekwatnie odpowiadające na dziecko otoczenie, długo budowana bezpieczna więź z rodziną zastępczą, przeżycie straty, zmierzenie się z tematem niewiedzy związanej ze swoim pochodzeniem, przewaga bezpiecznych, opartych na zaufaniu relacji ze światem zewnętrznym.

na podstawie:

Zaburzenia rozwojowe u dzieci w rodzinach zastępczych, adopcyjnych i dysfunkcyjnych – Małgorzata Klecka (FAStryga)