Mieć bordera? Zaburzenie osobowości typu borderline?
Potocznie….
W potocznym rozumieniu, kiedy mówimy o tym , że ktoś ma “bordera” mamy na myśli taką osobę, która jest zmienna, chaotyczna, gwałtowna w reakcjach, trudna w kontakcie, skłonna do zachowań ryzykownych. Spotkałam się z tym, że ludzie ” borderem” nazywają swoje byłe ” drugie połówki” podkreślając ich trudny charakter, w takim przypadku bycie “borderem” ma oczywiście pejoratywne znaczenie. Były to historie relacji gwałtownych, trudnych do przewidzenia, gdzie miłość mieszała się z nienawiścią, bliskość była tuż obok rozstania. Wśród młodzieży, która z różnych powodów ma trudności emocjonalne w okresie dorastania ” mieć border” może oznaczać ulgę. Diagnoza “border” tłumaczyłaby występujące u młodego człowieka skrajne emocje, silne stany emocjonalne, próby samobójcze, samookaleczenia. “Mieć bordera” może też stać się furtką do niewłaściwego traktowania innych i nie brania odpowiedzialności za niszczące słowa, impulsywne działania, agresje. Spotkałam się z młodymi ludźmi samodzielnie diagnozującymi u siebie zaburzenia osobowości, reagującymi rozczarowaniem na wieść o wykluczeniu tej diagnozy. Dla jeszcze innych osób diagnoza “border” oznacza określenie siebie jako kogoś ciekawego, twórczego, niebanalnego. W takiej odsłonie ” border” bywa pożądany. Osoby cierpiące na zaburzenie osobowości borderline kojarzą się z niestabilnością, intensywnymi doznaniami, raniącymi relacjami z innymi.
Klinicznie…
Potoczne rozumienie zaburzeń osobowości borderline w dużej mierze pokrywa się z opisem klinicznym. Nie pochwalam prób diagnozy poza gabinetem specjalisty, jestem przeciwna stygmatyzowaniu osób cierpiących. Muszę przyznać, że niektóre intuicje mogą być uzasadnione, ponieważ to właśnie w bliskich relacjach aktywują się główne konflikty wewnętrzne osób z diagnozą osobowości typu borderline. Nie chciałabym jednak demonizować tego rozpoznania. Osoby zdiagnozowane pod kątem borderline, mają trudności w niektórych sferach życia, a w innych mogą funkcjonować bez zastrzeżeń. Mogą być dobrymi przyjaciółmi, partnerami. Obraz tego rozpoznania i jego głębokość może być bardzo różnorodna. To co jest wspólne to cierpienie i niezrozumienie jakiego doświadczają. Do symptomów zaburzeń osobowości typu borderline wskazanych w DSM 5 należą takie objawy jak : niestabilne i intensywne relacje interpersonalne, zaburzenia tożsamości, obawy przed porzuceniem, impulsywność, zachowania samobójcze, samookaleczenia, nadużywanie substancji psychoaktywnych, niestabilność emocjonalna, przewlekłe poczucie pustki, nieadekwatny silny gniew, w reakcji na stres przemijające myśli o charakterze paranoidalnym, objawy dysocjacyjne.
Diagnoza….
Do niedawna klinicyści niechętnie diagnozowali zaburzenia osobowości przed 18 rokiem życia. Związane jest to z próbą uniknięcia stygmatyzacji, szufladkowania. Aktualnie coraz częściej klinicyści diagnozują nieprawidłowo rozwijającą się osobowość przed 18 r. ż. Uważam, że to jest słuszna droga. Analizując wiele biografii pacjentów dochodzę do wniosku, że objawy nieprawidłowo kształtującej się osobowości, były w tych biografiach obecne dużo wcześniej niż w 18 roku życia. Wcześniejsza interwencja mogłaby pełnić funkcje ochronną i oszczędzić wielu przykrych doświadczeń. Klinicyści mogą mieć trudność odróżnić, kiedy obserwowane zachowania są tylko przejawem młodzieńczego buntu, a kiedy mamy do czynienia z zaburzeniami osobowości. Związane z dorastaniem trudności buntującego się nastolatka nie wymagają interwencji psychoterapeutycznej, lecz wsparcia uważnego opiekuna. Natomiast objawy rozwijająca się nieprawidłowo osobowości nie przeminą bez włączenia adekwatnego leczenia. Uważny klinicysta podczas diagnozy uwzględni występowanie i nasilenie objawów zgodnie z DSM-5 lub ICD – 11. Kolejnym kryterium będą dane biograficzne pacjenta. Wiemy, że wspierające środowisko wychowawcze, poczucie bezpieczeństwa, wspieranie autonomii dziecka, adekwatne odpowiadanie na potrzeby dziecka, kontenerowanie pojawiających się u dziecka emocji to czynniki bez wątpienia sprzyjające zdrowemu kształtowaniu się psychiki dziecka. W historii życia pacjentów ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości w wywiadzie klinicznym powtarzają się zaniedbanie, unieważniające środowisko, przedłużające się wczesne rozstania, wczesne utraty ważnych innych, zaprzeczanie uczucim, niekonsekwentne traktowania, parentyfikacja dziecka, przemoc, maltretowanie, wykorzystanie seksualne.
Psychoterapia oparta o analizę relacji terapeutycznej.
Dla psychoterapeutów analizujących zjawiska przeniesienia i przeciwprzeniesienia oprócz wymienionych objawów klinicznych oraz traumatycznych okoliczności dorastania, bardzo ważne jest analizowanie sposobu w jaki pacjent buduje relacje z terapeutą. Dlaczego? Osoby u których diagnozuje się zaburzenia osobowości typu borderline największe kłopoty mają właśnie z relacjami. Często są to osoby po burzliwych, nieudanych związkach, występuje wzorzec odrzucania drugiej osoby lub silnego przyciągania jej. Obserwuje czy pacjent potrafi korzystać z relacji terapeutycznej, jak reaguje na bliskość emocjonalną, która pojawia się w relacji terapeutycznej, czy będzie dążył do dystansu czy bliskości, czy terapeuta będzie odbierany przez pacjenta w sposób całościowy czy też rozszczepiony , skrajny. Analiza relacji między psychoterapeutą i pacjentem są bardzo ważnym materiałem do diagnozy. Pacjent buduje z psychoterapeutą podobną relacje do tych, które buduje poza gabinetem. Dlatego ważne jest by podczas diagnozy uwzględnić te kryteria. U osób dorosłych zaburzenie osobowości można diagnozować po dwóch latach utrzymania się objawów, u młodzieży już po roku.
Leczenie….
Zaburzenie osobowości typu borderline jest poważna diagnozą z uwagi na wysokie prawdopodobieństwo śmierci z powodu zachowań ryzykownych lub samobójstwa. Nieleczone sieje spustoszenie w relacjach, przekłada się również na problemy w szkole lub pracy. Zaburzenie osobowości można i trzeba leczyć w czym pomoże zespół specjalistów lekarz psychiatra i psychoterapeuta. Farmakoterapia może być pomocna w celu łagodzenia stanów lękowych, depresyjnych. Długoterminowa psychoterapia ma na celu zintegrowanie osobowości, uzyskanie satysfakcji w życiu. Nie ma leku na zaburzenie osobowości, przejście psychoterapii jest kluczowe.
