Depresja rozumiana jako choroba należy do grupy zaburzeń afektywnych (nastroju). Jej przebieg może mieć dwojaki charakter: przewlekły, ze stałym nasileniem objawów, lub nawracający – pod postacią epizodów o łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim nasileniu. Objawy depresyjne często towarzyszą innym zaburzeniom psychicznym, np. zaburzeniom lękowym (rozpoznaje się wtedy zaburzenia depresyjno‑lękowe), lub są reakcją na przykre, traumatyczne wydarzenia
Depresja o wczesnym początku, ze względu na wysoki wskaźnik rozpowszechnienia i poważne konsekwencje dla rozwoju, uznawana jest za jeden z najpoważniejszych problemów psychicznych wieku dziecięcego i młodzieńczego.
Zaburzenia depresyjne najczęściej przyjmują postać depresji nawracającej i mają swoją kontynuację w wieku dorosłym. Wśród czynników wpływających na wczesny rozwój depresji wyodrębniono następujące kategorie: czynniki genetyczne, rodzinne, osobowe i silny stres.
Za główne czynniki ryzyka uznaje się: płeć żeńską, rodzinne obciążenie depresją, obecność objawów subklinicznych, lęk, negatywny styl poznawczy i krytyczne doświadczenia życiowe.
Obraz kliniczny objawów często różni się od obrazu objawów u dorosłych. U najmłodszych diagnoza najczęściej opiera się na obserwacji ich zachowań oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu.
Objawy depresji u dzieci:
Manifestacja objawów zależna jest od etapu rozwoju dziecka. Im młodszy pacjent, tym trudniej jest mu opisać swój stan emocjonalny.
- drażliwy nastrój, rzedziej depresyjny,
- dziecko łatwo wpada wpada w złość lub rozpacz,
- dziecko może demonstrować swoją wrogość wobec otoczenia, zniechęcając do nawiązania kontaktu.
- odmowa uczęszczania do szkoły
- zmniejszenie zainteresowań,
- pogorszenie wyników w nauce.
- mogą wystąpić zaburzenia snu i apetytu, ale są są rzadziej spotykane niż u osób dorosłych.
- brak oczekiwanych przyrostów masy ciała.
- liczne skargi somatyczne (najczęściej na bóle brzucha czy głowy)
Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem i dojrzewaniem płciowym. Zmienia się również rozkład płci. U dzieci Duża Depresja występuje w równych proporcjach u obydwu płci. W okresie dojrzewania wyższa zachorowalność występuje w grupie dziewcząt prawdopodobnie te dysproporcje są zwiaząne z różnicami hormonalnych, neurobiologicznymi i społeczno‑kulturowymi w rozwoju obu płci.
Objawy depresji u młodzieży: negatywna ocena siebie, świata i przyszłości czy zachowania autodestrukcyjne,
- negatywna ocena siebie, świata ,
- negatywne wyobrażenie swojej przyszłości
- zachowania autodestrukcyjne,
- obniżony nastrój przez większą część dnia, niezależnie od zewnętrznych bodźców,
- brak energii, większa męczliwość, uczucie stałego zmęczenia,
utrata zainteresowań lub przyjemności z czynności, które dotychczas ją sprawiały, - wyrzuty sumienia i poczucie winy,
- myśli o śmierci, samobójstwie, tendencje samobójcze,
- zaburzenia snu – najbardziej charakterystyczne jest wcześniejsze niż zwykle wybudzanie się i niemożliwość ponownego zaśnięcia;
- zaburzenia mogą mieć jednak postać trudności z zasypianiem, częstego wybudzania się lub nadmiernej senności i wydłużeniem snu nawet do kilkunastu godzin dziennie,
zaburzenia łaknienia – zarówno zmniejszenie apetytu i spadek wagi, jak i jego zwiększenie, - lęk, uczucie stale występującego napięcia oraz zamartwianie się,
- dobowe wahania nastroju – osoba chorująca na depresję z reguły najgorzej czuje się w godzinach porannych, zaś w godzinach wieczornych zauważa pewną poprawę.
Czynniki ryzyka wywołujące depresję u dzieci i młodzieży
Rozwój depresji o wczesnym początku zależy od złożonego współdziałania wielu czynników: genetycznych, środowiska rodzinnego, cechy osobowościowe, doświadczenia.
- depresja u rodziców – może wpływać na rozwój depresji u dzieci i młodzieży w związku z dezorganizacją życia rodzinnego, mniejszą dostępnością emocjonalną rodzica.
- predyspozycja genetyczna, dziś jeszcze mało poznana, wiążąca się prawdopodobnie z różną ekspresją genów związanych z niektórymi układami neuroprzekaźników.
- Pośród rodzinnych czynników ryzyka wymienia się m.in: konflikty i niezgodę w rodzinie, niski status socjoekonomiczny, śmierć jednego z opiekunów, przemoc i nadużycia seksualne, zaniedbanie, przestępczość, nadużywanie substancji psychoaktywnych przez rodziców.
- zaburzenia więzi – rodzice niedostatecznie dostępni i wrażliwi na potrzeby dziecka zwłaszcza w okresie wczesnego dzieciństwa, rodzice chłodni, odrzucający, brak wsparcia, nieprawidłowy styl wychowawczy, dezorganizacja życia rodzinnego i niedostępność rodziców.
- wczesna utrata w dzieciństwie.
Leczenie zaburzeń depresyjnych u dzieci i młodzieży
Podstawowymi metodami leczenia są oddziaływania niefarmakologiczne – psychoedukacja i psychoterapia. Stosuje się je u dzieci, gdy nasilenie objawów depresyjnych jest nieznaczne, a funkcjonowanie pacjenta niezaburzone.
Gdy nasilenie objawów utrudnia dziecku codzienne funkcjonowanie, a same oddziaływania terapeutycznie nie przynoszą zadowalających efektów, uzupełniamy psychoterapię o farmakoterapię. Stosowanie leków jest metodą uzupełniającą dla psychoterapii w przypadku leczenia dzieci i młodzieży, a nie odwrotnie.
Leczenie farmakologiczne jest podstawową formą leczenia w przypadku:
– depresji o bardzo dużym nasileniu objawów, które uniemożliwia rozpoczęcie oddziaływań terapeutycznych.
- depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD);
- depresji z objawami psychotycznymi
Celem leczenia jest łagodzenie objawów depresji. Niemniej istotne są interwencje ukierunkowane na kształtowanie relacji rówieśniczych, radzenie sobie ze stresem, budowanie pozytywnego obrazu siebie.
Najczęściej stosowanymi u dzieci i młodzieży lekami przeciwdepresyjnymi są leki z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny ( SSRI). Są one stosunkowo dobrze tolerowane, a działania niepożądane (najczęściej: nudności, bóle brzucha, biegunka, bóle głowy, zaburzenia snu lub senność, suchość w ustach) są zwykle niezbyt nasilone i ustępują w po kilku, kilkunastu dniach leczenia.
Co może zrobić rodzic?
- psychoedukacja – dowiedz się jak najwięcej o chorobie’
- bądź wsparciem dla dziecka
- bądź wyrozumiały
- bądź cierpliwy, leczenie może trwać
- nie odrzucaj dziecka
- współpracuj z psychoterapeutą oraz lekarzem dziecka
na podstawie: S. Kalinowska, K. Nitsch, P. Duda, B. Trześniowska – Drukała, J. Samochowiec, Depresja u dzieci i młodzieży – obraz kliniczny, etiologia, terapia, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2013, 59, 1, 32–36 .
