OKRES CIĄŻY W UJĘCIU PSYCHODYNAMICZNYM
Helen Deutsch, psychoanalityczka i uczennica Zygmunta Freuda, w 1947 r. pisała o tym, że
dla kobiet okres ciąży, poród, laktacja i połóg to nie tylko czas ważnych zmian fizycznych
i fizjologicznych, ale również psychicznych to stwierdzenie wydaje się być aktualne również w świetle wyników najnowszych badań.
Teorie psychodynamiczne, które kładą nacisk na znaczenie początku życia człowieka i jego wczesnych relacje, wydają się więc szczególnie cenną podstawą teoretyczną badań tego obszaru.
G. L. Bibring psychoanalityczka zauważyła , że w życiu kobiety ważne kryzysy rozwojowe do których zaliczamy : dorastanie, ciążę, menopauzę są momentami istotnymi dla rozwoju samooceny i afirmacji samej siebie. Inspirowana pracami badawczymi Erika
Eriksona, porównywała je do zmian psychicznych zachodzących w okresie adolescencji.
I faktycznie zarówno w okresie dojrzewania jak i podczas ciąży zachodzą istotne zmiany w zakresie :
– wyglądu zewnętrznego
– dynamiki emocji
– występują przeciwstawne pragnienia
– ciąża i okres dojrzewania są czasem przygotowującym do dużej zmiany
– ciąża i okres dojrzewania są okresem przeorganizowania tożsamości i przyjęcia nowych ról społecznych
– ciąża i okres dojrzewania wiążą się również z przeżyciem pewnej żałoby , pożegnania z dotychczasowym obrazem siebie : jestem dzieckiem czy dorosłym, jestem zależny czy niezależny oraz jestem matką czy dzieckiem mojej matki, jestem odpowiedzialna za siebie czy będę odpowiedzialna za kogoś.
Psychologiczne etapy ciąży:
I – etap trwający do około 4 miesiąca jest to okres ambiwalencji — odczuwanej
nawet wtedy, gdy dziecko było planowane i oczekiwane. Ambiwalencję budują przeciwstawne uczucia: zarówno euforia, jak i lęk przed zmianami, odpowiedzialnością. Płód może być traktowany jako pewnego rodzaju intruz, coś co przykleiło się do ciała kobiety.
Pierwszym miesiącom ciąży towarzyszyć może daleka od ambiwalencji narcystyczna fantazja
o byciu idealną matką oraz stworzeniu idealnego dziecka. W tym okresie kobieta jest
skupiona na sobie, mocno skoncentrowana na świecie własnych myśli, przeżyć.
II – etap ciąży zaczyna się wraz z odczuwaniem przez matkę pierwszych ruchów dziecka Dziecko postrzegane jest już jako część samej siebie, o którą należy dbać
i chronić. W tym okresie fantazje matki o dziecku zabarwione są najczęściej jej wspomnieniami z dzieciństwa. Ciąża jest doświadczana jako wyraz pełni , omnipotencji.
III – etap ciąży związany jest z dostrzeganiem przez matkę większej odrębności psychicznej dziecka i możliwości śledzenia jego indywidualnych reakcji. Matka ma coraz większą namacalną świadomość noszenia w sobie odrębnej istoty ludzkiej jaką jest dziecko.
Nasilają się lęki przed uszkodzeniem dziecka podczas porodu — często
jest to powrót niepokoju doświadczanego na początku ciąży. Mogą one być rozumiane jako
wyraz ambiwalencji do ciąży, własnego zmieniającego się ciała, dziecka.
S. Ferenczi w 1913 roku pisał, iż „byłoby głupotą wierzyć, że umysł człowieka zaczyna funkcjonować dopiero w momencie narodzin”.
Intuicje tego psychoanalityka z 1913 r. potwierdzają współczesne tego prekursora psychoanalizy potwierdzają współczesne badania neurobiologiczne. Dzieci matek cierpiących na depresję w okresie ciąży mają większe trudności z regulacją swojego zachowania, większe trudności ze snem, chroniczną, relatywnie wyższą aktywację w prawym płacie czołowym w badaniu. Depresyjne matki częściej doświadczały komplikacji związanych
z ciążą oraz porodem, a ich noworodki wykazywały pewne różnice w zachowaniu.
Dane te wydają się sugerować, że wszelkie oddziaływania prowadzące do obniżenia niepokoju i depresji odczuwanych przez matkę — w tym
Psychoterapia, warsztaty dla kobiet w ciąży, spotkania z innymi matkami w szkołach rodzenia — mogą swoimi dobroczynnymi oddziaływaniami obejmować nie tylko
pacjentkę, ale również jej dziecko i jako profilaktyczne powinny być wprowadzone jako bezpłatne świadczenia opieki zdrowotnej przy szpitalach położniczych.
Na podstawie :
„Psychodynamiczne rozumienie macierzyństwa ” autorstwa Magdaleny Chrzan – Dękoś ( Psychoterapia 1 ( 152) 2010 , str. 5 – 14
