Relacje z najważniejszymi dla człowieka osobami z dzieciństwa są trwale reprezentowane w strukturach umysłu i tworzą często sztywne modele lub prototypy współżycia z ludźmi na całe życie. Zaburzenia i patologiczne formy relacji z rodzicami, doświadczenie zranienia, odrzucenia i manipulacji, mogą zostawiać w psychice ślady zaburzające całe funkcjonowanie osobowości.

Zaburzenia osobowości diagnozuje się u osób pełnoletnich, jednak symptomy ich wystąpienia obserwuje się już u adolescentów. Niezbędną wówczas profilaktyką jest pomoc psychologiczna i psychoterapia. Zaburzenia osobowości mogą poprzedzać inne zaburzenia psychiczne lub z nimi współwystępować, takie jak depresja, samookaleczenia, myśli lub próby samobójcze, zaburzenia jedzenia, ataki paniki czy nadużywanie lekarstw.

Zaburzenia osobowości nie są chorobą lecz sztywnymi wzorcami zachowań jednostki, znacznie utrudniającymi funkcjonowanie. W przeciwieństwie do chorób psychicznych, które pojawiają się nagle i ulegają remisji, zaburzenia osobowości rozwijają się całe życie. Możliwa jest zmiana organizacji struktury osobowości na psychoterapii.

W przestrzeni społecznej dostrzegane są fakty, których tłem są zaburzenia osobowości: przestępstwa, manipulacja, obsesje, podejrzliwość, niskie kompetencje społeczne, przemoc, duże trudności w związkach partnerskich, zachowania ryzykowne itp.

Osoba zdrowa może być czasami podejrzliwa, manipulować, upić się, widzieć coś tylko w czarnych lub białych kolorach, wplatać się w nieszczęśliwy związek itp. Różnica polega na sztywności i braku możliwości zmiany tego trwałego wzorca, który wpływa niekorzystnie na sposób funkcjonowania.

Większość ludzi potrafi dostosować się do odmiennych okoliczności, do innych ludzi, do fazy życia czyli „raz jest taka, raz trochę inna”.

Inaczej zachowujemy w pracy, inaczej na przyjęciu, inaczej w domu, inaczej wśród przyjaciół.  Staramy się zachowywać adekwatnie do okoliczności.                     

U osoby cierpiącej na zaburzenia osobowości w każdej z tych sytuacji będzie wyraźnie widoczny niezmienny lub cechujący się bardzo małą zmiennością, ograniczony sposób przeżywania, zachowania, funkcjonowania i nawiązywania relacji.

Ta sztywność będzie również widoczna w relacji z terapeutą, dzięki czemu poprzez analizę relacji zachodzącej między terapeutą i pacjentem, komentowanie i konfrontowanie pacjenta z obserwowanymi wzorcami zachowań, życzliwą uwagą otrzymaną przez terapeutę możliwe jest dokonanie zmiany organizacji struktury osobowości. Jest to proces długotrwały i wymagający wysiłku ze strony pacjenta.