Mieć bordera? Zaburzenie osobowości typu borderline?
Potocznie….
W potocznym rozumieniu, kiedy mówimy o tym , że ktoś ma “bordera” mamy na myśli taką osobę, która jest zmienna, chaotyczna, gwałtowna w reakcjach, trudna w kontakcie, skłonna do zachowań ryzykownych.
Spotkałam się z tym, że ludzie ” borderem” nazywają swoje byłe ” drugie połówki” – w takim przypadku bycie “borderem” ma oczywiście pejoratywne znaczenie. Mimo, że nie pochwalam prób diagnozy poza gabinetem specjalisty, muszę przyznać, że te intuicje mogą być uzasadnione, ponieważ to właśnie w bliskich relacjach aktywują się główne konflikty wewnętrzne osób z diagnozą osobowości typu borderline.
Wśród młodzieży, która z różnych powodów ma trudności emocjonalne w okresie dorastania ” mieć border” może oznaczać ulgę. Diagnoza “border” tłumaczyłaby występujące u młodego człowieka skrajne emocje, silne stany emocjonalne. Spotkałam się z młodymi ludźmi samodzielnie diagnozującymi u siebie zaburzenia osobowości, reagującymi rozczarowaniem na wieść o wykluczeniu tej diagnozy.
Dla jeszcze innych osób diagnoza “border” oznacza określenie siebie jako kogoś ciekawego, twórczego, niebanalnego. W takiej odsłonie ” border” bywa pożądany w wielu środowiskach.
Można odkryć również taką grupę osób dla których “mieć bordera” staje furtką do niewłaściwego traktowania innych i nie brania odpowiedzialności za niszczące słowa, impulsywne działania, agresje.
Klinicznie…
Potoczne rozumienie zaburzeń osobowości borderline w dużej mierze pokrywa się z opisem klinicznym.
Do symptomów zaburzeń osobowości typu borderline wskazanych w DSM 5 należą takie objawy jak : niestabilne i intensywne relacje interpersonalne, zaburzenia tożsamości, obawy przed porzuceniem, impulsywność, zachowania samobójcze, samookaleczenia, nadużywanie substancji psychoaktywnych, niestabilność emocjonalna, przewlekłe poczucie pustki, nieadekwatny silny gniew, w reakcji na stres przemijające myśli o charakterze paranoidalnym, objawy dysocjacyjne.,
Diagnoza….
Do niedawna klinicyści niechętnie diagnozowali zaburzenia osobowości przed 18 rokiem życia. Związane jest to z próbą uniknięcia stygmatyzacji, szufladkowania. Aktualnie coraz częściej klinicyści diagnozują nieprawidłowo rozwijającą się osobowość przed 18 r. ż. Uważam, że to jest słuszna droga. Analizując wiele biografii pacjentów dochodzę do wniosku, że objawy nieprawidłowo kształtującej się osobowości, były w tych biografiach obecne dużo wcześniej niż w 18 roku życia. Wcześniejsza interwencja mogłaby pełnić funkcje ochronną i oszczędzić wielu przykrych doświadczeń.
Klinicyści mogą mieć trudność odróżnić, kiedy obserwowane zachowania są tylko przejawem młodzieńczego buntu, a kiedy mamy do czynienia z zaburzeniami osobowości. Związane z dorastaniem trudności buntującego się nastolatka nie wymagają interwencji psychoterapeutycznej, lecz wsparcia uważnego opiekuna. Natomiast objawy rozwijająca się nieprawidłowo osobowości nie przeminą bez włączenia adekwatnego leczenia.
Uważny klinicysta podczas diagnozy uwzględni występowanie i nasilenie objawów zgodnie z DSM-5 lub ICD – 11. Kolejnym kryterium będą dane biograficzne pacjenta. Wiemy, że wspierające środowisko wychowawcze, poczucie bezpieczeństwa, wspieranie autonomii dziecka, adekwatne odpowiadanie na potrzeby dziecka, kontenerowanie pojawiających się u dziecka emocji to czynniki bez wątpienia sprzyjające zdrowemu kształtowaniu się psychiki dziecka. W historii życia pacjentów ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości w wywiadzie klinicznym powtarzają się zaniedbanie, unieważniające środowisko, przedłużające się wczesne rozstania, wczesne utraty ważnych innych, zaprzeczanie uczucim, niekonsekwentne traktowania, parentyfikacja dziecka, przemoc, maltretowanie, wykorzystanie seksualne.
Dla mnie oprócz wymienionych objawów klinicznych oraz traumatycznych okoliczności dorastania bardzo ważne jest analizowanie sposobu w jaki pacjent buduje ze mną jako terapeutą relacje. Dlaczego?
Osoby u których diagnozuje się zaburzenia osobowości typu borderline największe kłopoty mają właśnie z relacjami. Często są to osoby po burzliwych, nieudanych związkach, występuje wzorzec odrzucania drugiej osoby lub silnego przyciągania jej. Obserwuje czy pacjent potrafi korzystać z relacji terapeutycznej, jak reaguje na bliskość emocjonalną, która pojawia się w relacji terapeutycznej, czy będzie dążył do dystansu czy bliskości, czy terapeuta będzie odbierany przez pacjenta w sposób całościowy czy też rozszczepiony , skrajny.
Analiza relacji między psychoterapeutą i pacjentem są bardzo ważnym materiałem do diagnozy. Pacjent buduje z psychoterapeutą podobną relacje do tych, które buduje poza gabinetem. Dlatego ważne jest by podczas diagnozy uwzględnić te kryteria
U osób dorosłych zaburzenie osobowości można diagnozować po dwóch latach utrzymania się objawów, u młodzieży już po roku.
Leczenie….
Zaburzenie osobowości typu borderline jest poważna diagnozą z uwagi na wysokie prawdopodobieństwo śmierci z powodu zachowań ryzykownych lub samobójstwa. Nieleczone sieje spustoszenie w relacjach, przekłada się również na problemy w szkole lub pracy.
Zaburzenie osobowości można i trzeba leczyć w czym pomoże zespół specjalistów lekarz psychiatra i psychoterapeuta. Farmakoterapia może być pomocna w celu łagodzenia stanów lękowych, depresyjnych. Długoterminowa psychoterapia ma na celu zintegrowanie osobowości, uzyskanie satysfakcji w życiu. Nie ma leku na zaburzenie osobowości, przejście psychoterapii jest kluczowe.